Ստարտափների աճը զարգացող երկրներում. ի՞նչ դասեր կարող է քաղել Հայաստանը

Հայաստանը, որն արդեն հայտնի է իր տեխնոլոգիական ներուժով, կարող է կարևոր դասեր քաղել այս երկրների փորձից։

Դաս 1. Կրթության և էկոհամակարգի միջև կապը (Իսրայել և Էստոնիա)

Իսրայելը՝ «Ստարտափ ազգ» մականունով, իր հաջողության համար պարտական է երեք հիմնական գործոնի.

1. Բարձր մակարդակի ռազմական կրթություն: Տեխնոլոգիական ոլորտում մասնագետների մեծ մասը ստացել է ռազմական կրթություն՝ կիբերանվտանգության և տվյալների վերլուծության ոլորտում, ինչը ստեղծել է մարդկային ռեսուրսների հզոր շերտ։
2. Ռիսկի մշակույթ: Իսրայելում ձախողումը դիտվում է որպես փորձի ձեռքբերում, ոչ թե կարիերայի ավարտ։
3. Կառավարության ակտիվ աջակցությունը: Կառավարությունը ֆինանսական աջակցություն է տրամադրում ստարտափներին և ակտիվորեն աշխատում արտասահմանյան ներդրումներ ներգրավելու ուղղությամբ։

Էստոնիան իր հերթին կենտրոնացել է թվայնացման վրա՝ ստեղծելով է-պետություն (e-Estonia), որտեղ գրեթե բոլոր պետական ծառայությունները հասանելի են առցանց։ Սա ստեղծել է ոչ միայն արդյունավետ վարչարարություն, այլև հնարավորություն տվել ստարտափներին արագ զարգացնել իրենց թվային ապրանքները։

Հայաստանի համար՝

Հայաստանը կարող է խորացնել տեխնիկական և ինժեներական կրթությունը բուհերում, խրախուսել ռիսկի մշակույթը և ապահովել պետական ծառայությունների առավելագույն թվայնացումը, ինչը կհեշտացնի ստարտափների գործունեությունը։

Դաս 2. Զարգացում կոնկրետ ոլորտում (Վիետնամ և Չինաստան)

Վիետնամը և Չինաստանը ցույց են տալիս, որ կարևոր է կենտրոնանալ կոնկրետ ոլորտի վրա։ Վիետնամը հիմնականում զարգանում է մոբայլ հավելվածների և ֆինտեխի (fintech) ոլորտներում։ Չինաստանը դարձել է առաջատար ԱԲ-ի և էլեկտրոնային առևտրի ոլորտում։ Նրանք գոյատևեցին, քանի որ չէին փորձում մրցակցել ամեն ինչում, այլ կենտրոնացան իրենց ուժեղ կողմերի վրա։

Հայաստանի համար՝

Հայաստանը կարող է կենտրոնանալ այն ոլորտների վրա, որտեղ արդեն ունի ուժեղ կողմեր՝ միկրոէլեկտրոնիկա, կիբերանվտանգություն և AI: Սա թույլ կտա ավելի արագ կուտակել փորձ և ներգրավել մասնագիտացված ներդրումներ։

Դաս 3. Տաղանդների վերադարձը և միջազգային համագործակցություն (Հնդկաստան և Արգենտինա)

Հնդկաստանը և Արգենտինան ունեն հսկայական դիասպորա։ Այս երկրները ստեղծել են ծրագրեր, որոնք խրախուսում են արտասահմանում բարձր կրթություն ստացած մասնագետների վերադարձը։ Նրանք կարևոր դեր են խաղում որպես կամուրջ՝ տեղական շուկայի և արտասահմանյան ներդրողների միջև։

Հայաստանի համար՝

Հայաստանի հսկայական դիասպորան կարող է դառնալ տեխնոլոգիական ոլորտի կարևոր ռեսուրս։ Պետք է ստեղծել ծրագրեր, որոնք կխթանեն տաղանդների վերադարձը կամ կապահովեն նրանց հետ սերտ համագործակցություն՝ ներդրումների և փորձի փոխանակման միջոցով։

Դաս 4. Հավաքական ինքնություն և ապրանքանիշի ստեղծում

Հաջողակ զարգացող երկրները կարողացել են ստեղծել միասնական ապրանքանիշ, որը հայտնի է ողջ աշխարհում։ Օրինակ, Իսրայելը հայտնի է որպես «սարքավորումների» (hardware) և կիբերանվտանգության նորարարությունների կենտրոն, իսկ Էստոնիան՝ որպես «e-պետություն»։ Սա թույլ է տալիս նրանց ոչ միայն ներդրումներ ներգրավել, այլև հանդես գալ որպես փորձագետներ միջազգային բեմում։ Հայաստանը կարող է ստեղծել իր ապրանքանիշը՝ շեշտը դնելով, օրինակ, մաթեմատիկական և ինժեներական խորը գիտելիքների վրա։

Դաս 5. Կառավարության դերը և բյուրոկրատիայի կրճատումը

Կենտրոնական կառավարության դերակատարությունը ստարտափների էկոհամակարգի զարգացման գործում չափազանց կարևոր է։ Իսրայելի օրինակը ցույց է տալիս, որ պետական աջակցությունը, թեթև հարկային քաղաքականությունը և բյուրոկրատիայի կրճատումը կարող են խթանել ոլորտի աճը։ Հայաստանում դեռևս կան բազմաթիվ բյուրոկրատական խոչընդոտներ, որոնք դանդաղեցնում են նոր ընկերությունների գրանցումը և գործունեությունը։ Դրանց հաղթահարումը կդառնա կարևոր քայլ՝ դեպի ստարտափների աշխուժացում։

Զարգացող երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ տեխնոլոգիական հեղափոխությունը չի սահմանափակվում աշխարհագրական դիրքով։ Հայաստանը կարող է դառնալ տարածաշրջանային տեխնոլոգիական կենտրոն՝ կիրառելով այս երկրների դասերը.

1. Ներդրումներ կրթության և հետազոտության մեջ։
2. Կենտրոնացում ուժեղ ոլորտների վրա։
3. Ակտիվ աշխատանք դիասպորայի հետ։
4. Միասնական ապրանքանիշի ստեղծում։
5. Կառավարության աջակցություն և բյուրոկրատիայի կրճատում։

Սա կլինի ճանապարհ դեպի կայուն և արդյունավետ տեխնոլոգիական ապագա։