Նոր դարաշրջան օվկիանոսների մաքրման գործում. Բիոքայքայվող ցանցերի հեղափոխությունը և համաշխարհային ջանքերը

Ավանդական մաքրման մեթոդները հաճախ անարդյունավետ են, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է միկրոպլաստիկին՝ ամենամեծ խնդրին։ Սակայն 2025 թվականին գիտնականները հայտարարել են նոր, հեղափոխական տեխնոլոգիայի մասին, որը կարող է ամբողջությամբ փոխել խաղի կանոնները։

Ինչպես են աշխատում նոր բիոքայքայվող ցանցերը

Նոր մեթոդը հիմնված է հատուկ մշակված, բիոքայքայվող նանոմատերիալներից պատրաստված ցանցերի վրա։ Ի տարբերություն ավանդական պլաստիկ ցանցերի, որոնք ավելի են աղտոտում շրջակա միջավայրը, այս նյութերը մեկ կամ երկու տարվա ընթացքում ամբողջությամբ քայքայվում են՝ առանց որևէ վնասակար հետք թողնելու։

Այս ցանցերն ունեն մի քանի հիմնական առանձնահատկություն։

1. Մագնիսական հատկություններ. Ցանցի մանրաթելերն ունեն մագնիսական հատկություններ, որոնք ակտիվանում են ջրի հետ շփման ժամանակ։ Սա թույլ է տալիս, որ նրանք միանան իրար և ավելի արդյունավետ հավաքեն աղբը։
2. Կենսաբանական համատեղելիություն. Նյութերը լիովին անվտանգ են ծովային կենդանիների համար։ Նրանք չեն խրում կամ խեղդում կենդանիներին, քանի որ ցանցի կառուցվածքը թույլ է տալիս, որ մեծ օրգանիզմները անցնեն դրանց միջով։
3. Նանոմասշտաբի ֆիլտրում. Ցանցի ամենակարևոր առանձնահատկությունն այն է, որ նրա բջիջները այնքան փոքր են, որ կարող են հավաքել նույնիսկ միկրոպլաստիկի ամենափոքր մասնիկները։ Սա հնարավորություն է տալիս լուծելու օվկիանոսների աղտոտման ամենաբարդ խնդիրներից մեկը։

Պլաստիկ աղտոտման համաշխարհային վիճակագրություն

Խնդիրը հասկանալու համար անհրաժեշտ է դիտարկել որոշ թվեր։

• Արտադրություն և աղտոտում։ Ամեն տարի արտադրվում է ավելի քան 400 միլիոն տոննա պլաստիկ։ Դրանից շուրջ 11 միլիոն տոննա հայտնվում է օվկիանոսում, ինչը համարժեք է ամեն րոպե մեկ բեռնատար մեքենայի աղբ թափելուն։
• Միկրոպլաստիկ։ Օվկիանոսի մակերևույթին առկա պլաստիկի միայն մոտ 1%-ն է լողում, մնացած մասը խորտակվում է և կուտակվում ծովի հատակին։ Ծովային միջավայրում առկա է 15-ից 51 տրիլիոն միկրոպլաստիկ մասնիկ։
• Աղբյուրներ։ Օվկիանոսները աղտոտող պլաստիկի մոտ 80%-ը գալիս է ցամաքից՝ հիմնականում գետերից, իսկ մնացած 20%-ը՝ ծովային գործունեությունից (օրինակ՝ ձկնորսություն)։

Համաշխարհային ջանքեր և առաջատար երկրներ

Մի շարք երկրներ և կազմակերպություններ ներգրավված են օվկիանոսների մաքրման գործում՝ օգտագործելով տարբեր տեխնոլոգիաներ։

• Նիդերլանդներ։ Նիդերլանդական «The Ocean Cleanup» կազմակերպությունը առաջատարներից է այս ոլորտում։ Նրանք մշակել և տեղակայել են հսկայական «մաքրող համակարգեր»՝ նման պասիվ պահոցների, որոնք օգտագործում են օվկիանոսի հոսանքները պլաստիկը հավաքելու համար։ Նրանց նպատակն է մինչև 2040 թվականը մաքրել Խաղաղ օվկիանոսի աղբի մեծ կուտակումների 90%-ը։
• Ճապոնիա։ Ճապոնիայում գիտնականները աշխատում են մագնիսական նանոմասնիկներիվրա, որոնք կարող են կապվել պլաստիկի հետ և հեռացնել այն ջրից՝ օգտագործելով մագնիսներ։ Այս տեխնոլոգիան հատկապես արդյունավետ է միկրոպլաստիկի հեռացման համար։
• Ավստրալիա։ Ավստրալիացի հետազոտողները մշակել են տեխնոլոգիա, որը օգտագործում է մակերեսային ճնշման ուժը՝ ջրից նավթ և պլաստիկ հավաքելու համար։ Այս մեթոդը ավելի մատչելի է և կարող է լայնորեն կիրառվել աշխարհի տարբեր ջրամբարներում։

Հիմնական մարտահրավերներ

Չնայած այս առաջընթացներին, մարտահրավերները դեռևս շատ են։

• Միջոցների սահմանափակություն։ Օվկիանոսների մաքրման ծրագրերը պահանջում են հսկայական ֆինանսական ներդրումներ, ինչը դանդաղեցնում է դրանց ընդլայնումը։
• Տեխնոլոգիական բարդություն։ Գետերում և օվկիանոսներում պլաստիկի հոսքը բարդ է կանխատեսել, և այն մաքրելը ավելի դժվար է, քան կարող է թվալ։
• Աղբյուրի վերահսկում։ Ամենակարևոր մարտահրավերը շարունակում է մնալ պլաստիկի արտադրության և թափոնների կառավարման համակարգերի կատարելագործումը։ Քանի դեռ մարդկությունը շարունակում է աղտոտել, ոչ մի մաքրման տեխնոլոգիա չի լուծի խնդիրը ամբողջությամբ։

Ապագայի հեռանկարները

Չնայած այս նորարարությանը, օվկիանոսների մաքրման ճանապարհը դեռ երկար է։ Կարևոր է ոչ միայն մաքրել արդեն իսկ աղտոտված ջրերը, այլև փոխել մարդկանց վերաբերմունքը պլաստիկի նկատմամբ՝ նվազեցնելով դրա արտադրությունն ու օգտագործումը։ Բիոքայքայվող ցանցերը լուրջ քայլ են առաջ, բայց դրանք մաքուր օվկիանոսների գրավականը չեն, եթե մարդկությունը չփոխի իր վարքագիծը։

Այս նոր տեխնոլոգիան հույս է տալիս, որ ապագայում մենք կունենանք ավելի մաքուր և առողջ մոլորակ։ Դա ոչ միայն գիտական, այլև բարոյական և բնապահպանական հաղթանակ է։