Երբ երկաթը սկսում է մտածել․ Չինաստանի ռոբոտները դուրս են եկել լաբորատորիայից

Մի քանի տարի առաջ մարդուն նմանվող ռոբոտների գաղափարը թվում էր միայն ֆիլմերի կամ գիտաֆանտաստիկայի թեմա։ Այսօր դա ոչ միայն իրականություն է, այլև՝ Արտադրված է Չինաստանում։

Վերջին երկու տարիներին Չինաստանի ռոբոտաշինության ոլորտը հասել է աներևակայելի բարձր մակարդակի։ Արհեստական բանականությամբ աշխատող հումանոիդ ռոբոտներ, ինքնավար սպասարկման համակարգեր և խելացի գործարանային հարթակներ՝ այս ամենը վերաձևում են երկրի պատկերացումը աշխատանքի, արտադրության և նույնիսկ ինքնության մասին։

Սա այլևս գաջեթների կամ տեխնոլոգիական ցուցադրությունների պատմություն չէ։ Սա տրիլիոնավոր դոլարների չափի ազգային ռազմավարություն է, որը միավորում է AI-ը, ինժեներական դիզայնը և զանգվածային արտադրությունը։ Եվ մինչ Արևմուտքում դեռ քննարկում են ռոբոտների էթիկան, Չինաստանը պարզապես անցնում է գործի՝ արագ, համարձակ և պետական հսկայական աջակցությամբ։

Հումանոիդների հեղափոխությունը սկսված է

2025-ի աշնանը համացանցը «պայթեց» XPENG Robotics-ի տեսանյութից՝ ընկերությունը, որը հայտնի էր իր էլեկտրական մեքենաներով։ Նրանց նոր հումանոիդ ռոբոտը՝ IRON, շարժվում էր այնքան բնական, որ օգտատերերը համոզված էին՝ ներսում մարդ կա։ XPENG-ը ստիպված էր բեմում բացել ռոբոտը՝ ցույց տալու, որ ներսում մարդ չկա։

«Մենք չենք ստեղծում ռոբոտներ, որպեսզի նրանք ընդօրինակեն մարդուն», - ասաց XPENG-ի գործադիր տնօրեն Հե Սյաոպենգը։ - «Մենք ստեղծում ենք ռոբոտներ, որպեսզի ընդլայնենք մարդու հնարավորությունները»։

Այդ պահը դարձավ շրջադարձային՝ ոչ միայն XPENG-ի, այլ ամբողջ չինական ռոբոտաշինության համար։ Դա նշանավորեց անցումը փորձարկումներից դեպի զանգվածային արտադրություն։ XPENG-ը հայտարարեց, որ պատրաստվում է հումանոիդների սերիական արտադրության դեռևս 2026-ից՝ նախապես թիրախավորելով լոգիստիկայի, գործարանային և տարեցների խնամքի ոլորտները։

Նման նախագծեր ունեն նաև Fourier Intelligence, Unitree Robotics, UBTECH և տասնյակ այլ չինական ընկերություններ։ Նրանց ռոբոտները արդեն կարողանում են քայլել, խոսել, բարձրացնել առարկաներ և արձագանքել միջավայրին՝ գրեթե մարդու ճշգրտությամբ։

«Մարմնավորված բանականություն»՝ նոր մտածողություն

Չինաստանի ռոբոտաշինությունը այլևս չի սահմանափակվում մետաղով և շարժիչներով։ Այժմ խոսքը մարմնավորված բանականության (embodied intelligence) մասին է։

Այս հասկացությունը նշանակում է, որ ռոբոտը ոչ թե պարզապես կատարում է հրահանգներ, այլ տեսնում է, հասկանում է, և հետո գործում է՝ ըստ իր ընկալման։

Այս ուղղությամբ Չինաստանը առաջ է անցնում։ Տեղական տեխնոլոգիական ընկերությունները խառնում են տեսողական, լեզվային և գործողական (Vision-Language-Action) AI մոդելները՝ թույլ տալով ռոբոտներին ոչ միայն շարժվել, այլև հասկանալ համատեքստը։

Օրինակ՝ նման ռոբոտին կարելի է ասել.

«Վերցրու կարմիր տուփը դռան կողքից ու տար այն ընդունարան»։

Նա կհասկանա, կկողմնորոշվի և կկատարի։

Ըստ չինական 36Kr պարբերականի, այս շուկայի արժեքը 2024-ին կազմել է մոտ 418 միլիոն յուան, իսկ 2025-ի կեսերին արդեն անցել է 529 միլիոնը։ Ավելի քան 200 ստարտափ աշխատում են այս ենթաոլորտում՝ ստանալով պետական և մասնավոր ներդրումներ։

Գործարաններից դեպի առօրյա կյանք

Չինաստանի կառավարության նշանաբանը պարզ է՝ «Ռոբոտը նոր արտադրական ուժ է»։ Բայց իրական հեղափոխությունը տեղի է ունենում ոչ թե գործարաններում, այլ առօրյայում։

2025-ի սկզբին Շենժեն քաղաքում բացվեց աշխարհի առաջին ռոբոտային առևտրի կենտրոնը։

Այստեղ ամեն ինչ՝ սրճարանից մինչև մաքրություն, կատարվում է ռոբոտների կողմից։ AI-բարիստաներ են պատրաստում սուրճը, հումանոիդ աշխատակիցներ դիմավորում են այցելուներին, իսկ ռոբոտ-վաճառողները սպասարկում են հաճախորդներին։

«Մենք ուզում էինք տեսնել, թե ինչ է լինում, երբ մարդը դառնում է փոքրամասնություն», - ասել է նախագծի գլխավոր ճարտարագետը։

Հետաքրքիրն այն է, որ մարդիկ արագ են հարմարվում։ Նրանցից շատերը մի քանի րոպե անց մոռանում են, որ իրենց դիմաց կանգնած է մեքենա։ Դա էլ հենց նպատակը՝ ստեղծել միջավայր, որտեղ մարդն ու ռոբոտը համակեցության մեջ են։

Թվերը՝ որոնք խոսում են իրենց փոխարեն

• Միայն 2024-ին Չինաստանում տեղադրվել է մոտ 295,000 արդյունաբերական ռոբոտ, ինչը գրեթե տաս անգամ ավել է, քան ԱՄՆ-ում։
• Աշխարհում տեղադրվող նոր ռոբոտների ավելի քան 60%-ը Չինաստանում է։
• Տեղական ընկերությունները՝ Siasun, Efort, Estun, արդեն սկսել են փոխարինել արտասահմանյան բրենդներին։

Սա պարզապես արտադրական մրցավազք չէ։ Սա տնտեսական ուղղության ամբողջական փոփոխություն է՝ էժան աշխատուժից դեպի խելացի ավտոմատացում։

Կառավարության «Made in China 2025» ծրագիրը robotics-ը համարում է ազգային հիմնասյուն։ Պետությունը սուբսիդավորում է ռոբոտների գնման ծրագրերը, ֆինանսավորում AI չիպերի հետազոտությունները և կառուցում հատուկ «ռոբոտային քաղաքներ»՝ Գուանդունում, Ջեցզյանում և Ցզյանսուում։

Պետական շարժիչը՝ տեխնոլոգիայի հետևում

Չինաստանի ռոբոտաշինական առաջընթացը զուտ շուկայական երևույթ չէ․ դա նաև քաղաքական նախագիծ է։

Ծերացող բնակչությամբ և կրճատվող աշխատուժով երկիրը կանգնած է նոր մարտահրավերի առաջ։ Ռոբոտները դառնում են միակ լուծումը՝ պահպանելու արտադրողական աճը։

Բայց սա նաև հպարտության հարց է։ Պեկինը ցանկանում է ապացուցել, որ նոր արդյունաբերական հեղափոխությունը չի սկսվելու Սիլիկոնյան հովտից կամ Տոկիոյից — այն կլինի Արտադրված Չինաստանում։

Այս նպատակով երկիրը ռոբոտաշինությունը վերածել է ազգային մոլուցքի։ Համալսարանները բացում են նոր ֆակուլտետներ, ներդրողները գումար են լցնում ոլորտը, իսկ բանակը նույնիսկ փորձարկում է կիսաավտոմատ համակարգեր՝ նյութատեխնիկական ապահովման համար։

«Կենդանի մետաղ»՝ դիզայնի նոր փիլիսոփայություն

Չինական ռոբոտների դիզայնը չունի ճապոնական «զգացմունքային» ոճը։ Այստեղ առաջնային է գործնականությունը։ Ռոբոտները պետք է լինեն վստահելի, ֆունկցիոնալ և մինիմալիստական։

XPENG IRON-ի մետաղական մարմինը, մաթ ֆինիշը, շարժման ճկունությունը՝ բոլորը նպատակ ունեն ոչ թե հաճոյանալ, այլ ներշնչել վստահություն։

Ռոբոտը պետք է թույլ տա մարդուն իրեն ընդունել, ոչ թե վախենալ։

Դրա համար դիզայներները ուսումնասիրում են նաև հոգեբանությունը․ ինչպես է մարդը արձագանքում աչքերի կոնտակտին, ինչքան է հարմար “հեռավորությունը” ռոբոտից, ինչպիսին պետք է լինի ձայնի ինտոնացիան։

Ռոբոտները մեր առօրյայում

Այժմ Չինաստանում ռոբոտները ներթափանցում են գրեթե բոլոր ոլորտներ․

• Հյուրանոցներ՝ humanoid բելբոյներ, որոնք տեղափոխում են ճամպրուկները։
• Հիվանդանոցներ՝ դեղորայք տեղափոխող ռոբոտներ։
• Ռեստորաններ՝ հաճախորդներին ճանաչող սպասարկող ռոբոտներ։
• Դպրոցներ՝ AI ուսուցիչներ, որոնք օգնում են արտասանության մեջ։
• Տարեցների խնամքի տներ՝ ռոբոտներ, որոնք հետևում են առողջությանը և զրուցում բնակիչների հետ։

Այս ուղղությունը պատահական չէ։ 2035-ին Չինաստանի տարեց բնակչությունը կանցնի 400 միլիոնի, և առանց ավտոմատացման խնամքի համակարգը պարզապես չի դիմանա։

Մարտահրավերներն ու ռիսկերը

Չնայած առաջընթացին՝ խնդիրներն ակնհայտ են․

1. Աշխատատեղերի կորուստ․ արդյունաբերական ավտոմատացումը կարող է միլիոնավոր մարդկանց թողնել առանց աշխատանքի։
2. Տվյալների գաղտնիություն․ սոցիալական ռոբոտները հավաքում են ձայն, տեսանյութ, վարքագծային տվյալներ՝ ինչը առաջացնում է վերահսկման վախեր։
3. Անվտանգություն և իրավական հարցեր․ humanoid ռոբոտի ցանկացած խափանում կարող է առաջացնել պատասխանատվության բարդ հարցեր։
4. Հոգեբանական ազդեցություն․ երբ ռոբոտը չափազանց մարդանման է, մարդիկ սկսում են հուզական կապեր ձևավորել նրա հետ՝ առաջացնելով “էմպատիկ թակարդ”։

Տնտեսական տրամաբանությունը

Չինաստանը շարժվում է պարզ հաշվարկով՝ ռոբոտը երբեք չի պահանջի բարձր աշխատավարձ, չի մտնի արհմիություն և չի հիվանդանա։

Աշխատուժի թանկացման և ծերացման պայմաններում ավտոմատացումը այլևս ընտրություն չէ՝ դա գոյատևման պայման է։

2030-ի համար կանխատեսվում է, որ արտադրական գործողությունների մեկ երրորդը Չինաստանում կկատարվի ռոբոտների միջոցով։

Արդյունքը՝

• Ավելի բարձր արտադրողականություն,
• Ավելի ճշգրիտ արտադրություն (չիպեր, էլեկտրամեքենաներ, ավիացիա),
• Ռոբոտների արտահանում՝ որպես նոր տնտեսության հիմք։

Աշխատողի նոր կերպարը

Եթե մտնես ժամանակակից գործարան Չժեցզյանում կամ Սուչժոուում, այլևս չես տեսնի հարյուրավոր բանվորներ։

Նրանց փոխարեն՝ մի քանի ինժեներներ, որոնք ապակեպատ սենյակից վերահսկում են հարյուրավոր ռոբոտների աշխատանքը։

Չինաստանի նոր աշխատավորը ոչ թե բանվոր է, այլ վերահսկող։

Սա ոչ միայն տնտեսական, այլև մշակութային փոփոխություն է՝ «աշխատող» բառը փոխարինվում է «օպերատորով»։

Աշխարհի վրա ազդեցությունը

Չինաստանի ռոբոտական վերելքը բերում է գլոբալ հարցեր․

• Կարո՞ղ են ժողովրդավար երկրները մրցել մի մոդելի հետ, որտեղ պետությունը կարող է մեկ որոշումով փոխել ողջ արդյունաբերությունը։
• Արդյո՞ք Արևմուտքը կսկսի «արտահանել ավտոմատացումը» այնպես, ինչպես ժամանակին արտահանեց աշխատուժը։
• Իսկ ի՞նչ կլինի, երբ “Made in China”-ն փոխարինվի “Made by Chinese Robots”-ով։

Եզրակացություն

Երբ երկաթը սկսում է մտածել, աշխարհը փոխվում է։

Ռոբոտները այլևս գործիքներ չեն — դրանք որոշումներ կայացնող էակներ են։

Բայց այս պատմությունը միայն Չինաստանի մասին չէ։ Սա մեր ապագայի հայելին է՝ այն հարցի, թե արդյոք մարդը կկարողանա մնալ կենտրոնում մի աշխարհում, որտեղ մեքենաներն արդեն մտածում են։

Երբ երկաթը մտածում է՝ մենք ստիպված ենք մտածել, թե ինչ է նշանակում լինել մարդ։