Սուպերմարկետի թաքնված վտանգները․ ինչ ենք մենք իրականում ուտում և օգտագործում ամեն օր

Ժամանակակից սպառողի կյանքը լի է հարմարավետությամբ։ Մենք վստահում ենք համաշխարհային ապրանքանիշերին, որոնք տարիներ շարունակ մեր տների, սառնարանների և լոգասենյակների անբաժանելի մասն են կազմել։ Coca-Cola-ի զովացուցիչ համը, Doritos-ի խրթխրթոցը, Snickers-ի էներգետիկ լիցքը. այս ամենը ոչ միայն սնունդ է, այլև մշակույթի մաս։ Սակայն որքան հաճախ ենք մենք կանգ առնում և կարդում այն մանր տառերով գրված բաղադրությունը փաթեթավորման հակառակ կողմում։ Ի՞նչ է թաքնված «բնականին նույնական համերի», «գունանյութերի» և անհասկանալի E-հավելումների հետևում։

Այս հոդվածում մենք կսկսենք մանրակրկիտ հետաքննություն՝ վերլուծելով ութ ամենահայտնի ապրանքները, որոնք գրեթե յուրաքանչյուրիս սպառողական զամբյուղում են։ Մեր նպատակը ոչ թե անհիմն խուճապ տարածելն է, այլ գիտականորեն հիմնավորված տեղեկատվություն տրամադրելը այն քիմիական նյութերի մասին, որոնք առողջապահական հանրության, գիտնականների և կարգավորող մարմինների շրջանում վեճերի և մտահոգությունների առիթ են հանդիսանում։ Որոշ նյութեր կապված են ալերգիաների հետ, մյուսները՝ հորմոնալ խանգարումների, իսկ որոշները նույնիսկ դասակարգվել են որպես «հնարավոր կանցերոգեններ»։ Ժամանակն է իմանալ, թե ինչ է պարունակում մեր սիրելի մաստակը, շամպունը կամ էներգետիկ ըմպելիքը։

1. Dirol և Orbit․ Անմեղ թարմություն, թե՞ քիմիական կոկտեյլ

Առաջին հայացքից մաստակը անմեղ հաճույք է՝ շունչը թարմացնելու կամ ատամները մաքրելու միջոց։ Սակայն «առանց շաքարի» պիտակը հաճախ քողարկում է արհեստական քաղցրացուցիչների և կոնսերվանտների մի ամբողջ բանակ։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Ասպարտամ (E951)․ Սա ամենահայտնի և ամենավիճահարույց արհեստական քաղցրացուցիչներից մեկն է, որը մոտ 200 անգամ ավելի քաղցր է շաքարից։ Տասնամյակներ շարունակ դրա անվտանգության շուրջ բուռն քննարկումներ են ընթանում։
• Ազդեցությունը․ 2023 թվականի հուլիսին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) Քաղցկեղի հետազոտությունների միջազգային գործակալությունը (IARC) ասպարտամը դասակարգեց «Խումբ 2B»-ին՝ որպես «մարդկանց համար հնարավոր կանցերոգեն»։ Այս որոշումը հիմնված էր մարդկանց մոտ հեպատոցելյուլյար կարցինոմայի (լյարդի քաղցկեղի տեսակ) վերաբերյալ «սահմանափակ ապացույցների» վրա։ Չնայած ԱՄՆ Սննդի և դեղերի վարչությունը (FDA) և Եվրոպական սննդի անվտանգության մարմինը (EFSA) շարունակում են պնդել, որ այն անվտանգ է սահմանված օրական չափաբաժիններում, IARC-ի դասակարգումը լուրջ մտահոգություններ է առաջացնում։ Բացի այդ, ասպարտամը պարունակում է ֆենիլալանին, որը վտանգավոր է ֆենիլկետոնուրիա (PKU) հազվագյուտ գենետիկ հիվանդություն ունեցող մարդկանց համար։ Որոշ մարդիկ նաև հայտնում են գլխացավերի, գլխապտույտի և տրամադրության փոփոխությունների մասին դրա օգտագործումից հետո։
• Բուտիլհիդրօքսիտոլուոլ (BHT / E321)․ Սա սինթետիկ հակաօքսիդանտ է, որն օգտագործվում է որպես կոնսերվանտ՝ ճարպերի և յուղերի փչացումը (գունագեղումը) կանխելու համար։
• Ազդեցությունը․ BHT-ի շուրջ մտահոգությունները կապված են կենդանիների վրա կատարված ուսումնասիրությունների հետ, որոնք ցույց են տվել, որ բարձր չափաբաժինները կարող են կապված լինել քաղցկեղի ռիսկի հետ։ Ավելի անհանգստացնող է այն, որ որոշ հետազոտություններ ենթադրում են, որ BHT-ն կարող է գործել որպես էնդոկրին խանգարիչ՝ միջամտելով մարմնի նորմալ հորմոնալ ֆունկցիաներին։ Այս մտահոգությունների պատճառով BHT-ն որպես սննդային հավելում արգելված կամ խիստ սահմանափակված է որոշ երկրներում, այդ թվում՝ Ճապոնիայում և Եվրամիության որոշ անդամ երկրներում։
• Ացեսուլֆամ Կալիում (Acesulfame-K / E950)․ Եվս մեկ զրո կալորիականությամբ քաղցրացուցիչ, որը հաճախ օգտագործվում է ասպարտամի հետ համատեղ՝ ավելի շաքարանման համ ստանալու համար։
• Ազդեցությունը․ Թեև FDA-ի կողմից հաստատված է, երկարաժամկետ անվտանգության վերաբերյալ մտահոգություններ կան։ Կենդանիների վրա կատարված որոշ ուսումնասիրություններ կապ են հաստատել բարձր չափաբաժինների և քաղցկեղի ռիսկի միջև։ Այն նաև հայտնաբերվել է կրծքի կաթի մեջ, ինչը հարցեր է առաջացնում նորածինների վրա դրա հնարավոր ազդեցության վերաբերյալ։

2. Doritos․ Կախվածություն առաջացնող համի գինը

Doritos-ը ոչ միայն չիպս է, այլև ֆենոմեն։ Դրա վառ համը և «անհնար է մեկով բավարարվել» բնույթը պատահական չեն։ Դրանք քիմիական ճարտարագիտության արդյունք են։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Մոնոնատրիումի գլյուտամատ (MSG / E621)․ Սա «ումամի» (հինգերորդ համ) համի հիմնական պատասխանատուն է։ Այն համի ուժեղացուցիչ է, որը ստիպում է ձեր ուղեղին մտածել, որ այս սնունդն ավելի համեղ է և ավելին ցանկանալ։
• Ազդեցությունը․ Թեև FDA-ն MSG-ն դասում է «Ընդհանուր առմամբ անվտանգ ճանաչված» (GRAS) նյութերի շարքին, այն շարունակում է մնալ վիճահարույց։ Որոշ մարդիկ հայտնում են «Չինական ռեստորանի համախտանիշի» մասին՝ ախտանիշներ, որոնք ներառում են գլխացավեր, քրտնարտադրություն, սրտխառնոց և կրծքավանդակի ցավ։ Թեև կույր թեստերը հիմնականում չեն կարողացել ապացուցել այս ուղղակի կապը, անհատական զգայունությունը մնում է հնարավոր։ Ավելի կարևոր է, որ MSG-ի դերը չափից շատ ուտելու և գիրության մեջ ակտիվորեն ուսումնասիրվում է։ Այն, ըստ էության, «խաբում է» ձեր հագեցվածության ազդանշաններին, ինչը Doritos-ը դարձնում է այդքան «կախվածություն» առաջացնող։
• Ակրիլամիդ․ Սա բաղադրիչ չէ, որն ավելացվում է, այլ քիմիական նյութ, որն առաջանում էօսլա պարունակող մթերքները (ինչպիսին է կարտոֆիլը կամ եգիպտացորենը) բարձր ջերմաստիճանում տապակելիս, թխելիս կամ բովելիս։
• Ազդեցությունը․ Սա ամենալուրջ մտահոգություններից մեկն է։ IARC-ը ակրիլամիդը դասակարգում է որպես «Խումբ 2A»՝ «մարդկանց համար հավանական կանցերոգեն»։ Այս դասակարգումը հիմնված է կենդանիների վրա կատարված ուսումնասիրությունների վրա, որոնք ցույց են տվել, որ ակրիլամիդը մեծացնում է մի քանի տեսակի քաղցկեղի ռիսկը։ Թեև մարդկանց վրա կատարված ուսումնասիրությունները դեռևս անորոշ են, ակրիլամիդի առկայությունը տապակած նախուտեստների մեջ, ինչպիսիք են չիպսերը, անհերքելի է։ Որպես կանոն, որքան ավելի մուգ է տապակված չիպսը, այնքան ավելի շատ ակրիլամիդ այն կարող է պարունակել։
• Արհեստական գունանյութեր (Yellow 5, Yellow 6, Red 40)․ Այս նյութերն օգտագործվում են չիպսերին իրենց վառ, գրավիչ գույնը տալու համար։
• Ազդեցությունը․ Այս նավթամթերքի հիմքով ներկերը կապված են երեխաների մոտ հիպերակտիվության և ուշադրության դեֆիցիտի համախտանիշի (ADHD)ախտանիշների սրման հետ։ Հայտնի «Սաութհեմփթոնի ուսումնասիրությունը» (2007) ցույց տվեց ուղղակի կապ այս ներկերի և երեխաների վարքի միջև, ինչի արդյունքում Եվրամիությունում այժմ պահանջվում է նախազգուշացնող պիտակ այս ներկերը պարունակող մթերքների վրա։ ԱՄՆ-ում նման պահանջ չկա։

3. Coca-Cola Zero․ Զրո կալորիա, բայց ոչ զրո ռիսկ

Coca-Cola Zero-ն (և նմանատիպ դիետիկ ըմպելիքները) շուկայում ներկայացվում են որպես շաքարի «առողջ» այլընտրանք։ Սակայն շաքարը փոխարինվում է այլ քիմիական նյութերով, որոնք ունեն իրենց սեփական մտահոգությունները։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Ասպարտամ (E951) և Ացեսուլֆամ Կալիում (E950)․ Ինչպես մաստակների դեպքում, այս երկու քաղցրացուցիչները հիմնական բաղադրիչներն են։ IARC-ի կողմից ասպարտամի «հնարավոր կանցերոգեն» դասակարգումը (Խումբ 2B) հատկապես արդիական է այստեղ՝ հաշվի առնելով ըմպելիքների սպառման մեծ ծավալները։
• Ազդեցությունը․ Կանցերոգենության հետ կապված մտահոգություններից բացի, արհեստական քաղցրացուցիչները կարող են բացասաբար ազդել նյութափոխանակության վրա։ Որոշ ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս, որ դրանք կարող են խախտել աղիքային միկրոբիոմի հավասարակշռությունը՝ հանգեցնելով գլյուկոզայի նկատմամբ անհանդուրժողականության և պոտենցիալ կերպով նպաստելով 2-րդ տիպի շաքարախտի և գիրության զարգացմանը. հենց այն խնդիրներին, որոնցից մարդիկ փորձում են խուսափել՝ ընտրելով դիետիկ ըմպելիքներ։
• Ֆոսֆորական թթու (E338)․ Այս թթուն է, որ կոլային տալիս է իր բնորոշ սուր, թթու համը և գործում է որպես կոնսերվանտ։
• Ազդեցությունը․ Հիմնական մտահոգությունը կապված է ոսկրերի առողջության հետ։ Ֆոսֆորի բարձր ընդունումը, հատկապես երբ այն զուգորդվում է կալցիումի ցածր ընդունմամբ (ինչը հաճախ է պատահում, երբ մարդիկ կաթը փոխարինում են գազավորված ըմպելիքներով), կարող է հանգեցնել ոսկրային զանգվածի նվազման և օստեոպորոզի ռիսկի բարձրացման։ Այն նաև խիստ թթվային է և կարող է քայքայել ատամի էմալը։
• Կարամելային գունանյութ (E150d)․ Սա ոչ թե պարզապես հալեցված շաքար է, այլ բարձր տեխնոլոգիական արտադրանք։ E150d տեսակը ստացվում է ամոնիակի և սուլֆիտների մշակմամբ։
• Ազդեցությունը․ Այս գործընթացի ընթացքում որպես կողմնակի արտադրանք կարող է ձևավորվել մի նյութ, որը կոչվում է 4-մեթիլիմիդազոլ (4-MEI)։ Կենդանիների վրա կատարված ուսումնասիրությունները 4-MEI-ի բարձր չափաբաժինները կապել են քաղցկեղի հետ։ Կալիֆորնիա նահանգը 4-MEI-ը նույնիսկ ներառել է քաղցկեղ առաջացնող հայտնի քիմիական նյութերի ցանկում՝ սահմանելով օրական անվտանգ սահմանաչափ, որը հաճախ կարող է գերազանցվել մեկ շիշ կոլայի միջոցով։

4. Head & Shoulders․ Մաքուր մազեր, բայց ի՞նչ գնով

Անցնենք անձնական հիգիենայի միջոցներին։ Head & Shoulders-ը թեփի դեմ պայքարի համաշխարհային առաջատարն է։ Սակայն դրա փրփուրն ու մաքրող հատկությունները պայմանավորված են հզոր քիմիական նյութերով, որոնք կարող են խիստ ագրեսիվ լինել։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Նատրիումի Լաուրիլ Սուլֆատ (Sodium Lauryl Sulfate - SLS)․ Սա էժան և շատ արդյունավետ մակերևութային ակտիվ նյութ է (սուրֆակտանտ)։ Այն պատասխանատու է առատ փրփուրի համար, որը մենք ասոցացնում ենք «մաքրության» հետ։
• Ազդեցությունը․ SLS-ը հայտնի մաշկային գրգռիչ է։ Այն այնքան ուժեղ է, որ մաշկաբանական թեստերում հաճախ օգտագործվում է որպես «վերահսկիչ գրգռիչ»՝ այլ նյութերի հանգստացնող ազդեցությունը ստուգելու համար։ Այն կարող է հեռացնել ոչ միայն կեղտը, այլև մաշկի և գլխամաշկի բնական պաշտպանիչ յուղային շերտը՝ առաջացնելով չորություն, քոր, կարմրություն և նույնիսկ պերիորալ դերմատիտ (ցան բերանի շուրջ)։ Զգայուն մաշկ ունեցող մարդկանց համար այն կարող է սրել էկզեման և փսորիազը։
• Նատրիումի Լաուրետ Սուլֆատ (Sodium Laureth Sulfate - SLES)․ Սա SLS-ի ավելի մեղմ «զարմիկն» է, որը ստացվում է «էթօքսիլացում» կոչվող գործընթացի միջոցով՝ այն ավելի քիչ գրգռիչ դարձնելու համար։
• Ազդեցությունը․ Խնդիրը հենց էթօքսիլացման գործընթացի մեջ է։ Այս գործընթացը կարող է որպես կողմնակի արտադրանք առաջացնել 1,4-դիօքսան։ 1,4-դիօքսանը ԱՄՆ Շրջակա միջավայրի պաշտպանության գործակալության (EPA) կողմից ճանաչված է որպես «մարդկանց համար հավանական կանցերոգեն»։ Թեև արտադրողները պնդում են, որ այս նյութի մակարդակը շամպուններում չնչին է, այն հեշտությամբ ներծծվում է մաշկի միջոցով, և դրա կուտակային ազդեցությունը տարիների ընթացքում մտահոգիչ է։
• Պարաբեններ (օրինակ՝ Methylparaben, Propylparaben)․ Սրանք կոնսերվանտներ են, որոնք օգտագործվում են մանրէների և սնկերի աճը կանխելու համար։
• Ազդեցությունը․ Պարաբենները հիմնականում մտահոգիչ են, քանի որ նրանք նմանակում են էստրոգեն հորմոնը։ Դրանք էնդոկրին խանգարիչներ են, որոնք կարող են խաթարել մարմնի հորմոնալ հավասարակշռությունը։ Դրանք կապվել են վերարտադրողական խնդիրների, ներառյալ պտղաբերության նվազման հետ, և հայտնաբերվել են կրծքագեղձի քաղցկեղի հյուսվածքներում, թեև դրանց և քաղցկեղի միջև ուղղակի պատճառահետևանքային կապը դեռևս ապացուցված չէ։

5. Կինդեր Ձվիկ (Kinder Surprise)․ Մանկական անակնկալ՝ կասկածելի բաղադրիչներով

Միլիոնավոր երեխաների սիրելի անուշեղենը՝ կաթնային շոկոլադի և խաղալիքի համադրությունը, իր անմեղ փաթեթավորման տակ թաքցնում է բաղադրիչներ, որոնք Եվրոպայում արդեն արգելքի տակ են։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Տիտանի երկօքսիդ (Titanium Dioxide / E171)․ Սա սպիտակ գունանյութ է, որն օգտագործվում է սննդամթերքին (այս դեպքում՝ կաթնային շերտին) ավելի վառ, սպիտակ և գրավիչ տեսք հաղորդելու համար։ Այն օգտագործվում է նաև կոնֆետների, մաստակների և նույնիսկ ատամի մածուկի մեջ։
• Ազդեցությունը․ Սա, թերևս, ամենատագնապալի բաղադրիչներից մեկն է այս ցանկում։ 2022 թվականին Եվրամիությունը (ԵՄ) պաշտոնապես արգելեց տիտանի երկօքսիդի օգտագործումը որպես սննդային հավելում (E171)։ Այս որոշումը հիմնված էր Եվրոպական սննդի անվտանգության մարմնի (EFSA) եզրակացության վրա, որը չկարողացավ բացառել գենոտոքսիկությունը (ԴՆԹ-ի վնասման կարողությունը)։ Գենոտոքսիկ նյութերը կարող են հանգեցնել քաղցկեղի։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ E171-ի նանոմասնիկները կարող են կուտակվել օրգանում, առաջացնել աղիքային բորբոքումներ և խաթարել իմունային համակարգը։ Ավելի նոր ուսումնասիրությունները (2025 թ.) ցույց են տալիս, որ այն կարող է նաև գործել որպես էնդոկրին խանգարիչ՝ ազդելով արյան շաքարի կարգավորման վրա և պոտենցիալ նպաստելով շաքարախտի զարգացմանը։
• Արմավենու յուղ (Palm Oil)․ Գրեթե բոլոր վերամշակված շոկոլադների և հրուշակեղենի հիմնական բաղադրիչն է՝ իր կրեմային հյուսվածքի և էժանության շնորհիվ։
• Ազդեցությունը․ Թեև Ferrero-ն (Kinder-ի արտադրողը) ընդգծում է իր «կայուն» աղբյուրներից ստացված արմավենու յուղը (սա բնապահպանական մտահոգություն է), առողջապահական տեսանկյունից խնդիրը մնում է։ Արմավենու յուղը շատ հարուստ է հագեցած ճարպերով։ Հագեցած ճարպերի բարձր սպառումն ուղղակիորեն կապված է «վատ» խոլեստերինի (LDL) մակարդակի բարձրացման հետ, ինչը սրտանոթային հիվանդությունների, այդ թվում՝ սրտի կաթվածի և ինսուլտի հիմնական ռիսկի գործոնն է։

6. Snickers․ Էներգիայի պայթյուն, թե՞ սրտի համար ռումբ

«Դու դու չես, երբ սոված ես» կարգախոսը խոստանում է արագ հագեցում։ Բայց այդ հագեցումը գալիս է շաքարի, վատ ճարպերի և օրգանիզմի համար ծանր բաղադրիչների հաշվին։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Բարձր ֆրուկտոզայով եգիպտացորենի օշարակ (High Fructose Corn Syrup - HFCS)․ Սա սովորական շաքարից ավելի էժան և քաղցր այլընտրանք է, որն օգտագործվում է գրեթե բոլոր ամերիկյան քաղցրավենիքներում և ըմպելիքներում։
• Ազդեցությունը․ Ի տարբերություն գլյուկոզայի, որը կարող է մշակվել մարմնի գրեթե բոլոր բջիջների կողմից, ֆրուկտոզան գրեթե ամբողջությամբ մշակվում է լյարդում։ HFCS-ի չափից ավելի օգտագործումը ուղղակիորեն կապված է ոչ ալկոհոլային ճարպային լյարդի հիվանդության (NAFLD), ինսուլինի նկատմամբ դիմադրողականության (որը 2-րդ տիպի շաքարախտի նախադրյալն է) և արյան մեջ տրիգլիցերիդների մակարդակի բարձրացման հետ։
• Տրանս ճարպեր (Մասամբ հիդրոգենացված յուղեր)․ Սա ճարպի ամենավտանգավոր տեսակն է, որը ստեղծվում է արհեստականորեն՝ հեղուկ յուղերը պինդ դարձնելու համար (երկարացնում է պահպանման ժամկետը)։
• Ազդեցությունը․ Տրանս ճարպերը «կրկնակի հարված» են սրտին։ Դրանք ոչ միայն բարձրացնում են «վատ» LDL խոլեստերինը, այլև իջեցնում են «լավ» HDL խոլեստերինը։ ԱՀԿ-ն դրանք կապում է սրտի կաթվածների և ինսուլտների ռիսկի կտրուկ աճի հետ և կոչ է անում ամբողջությամբ վերացնել դրանք սննդակարգից։ Շատ երկրներ, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ն, արգելել են դրանց օգտագործումը, սակայն որոշ երկրներում դրանք դեռևս առկա են։ Կարևոր է ստուգել պիտակը․ եթե նշված է «0 գ տրանս ճարպ», բայց բաղադրության մեջ կա «մասամբ հիդրոգենացված յուղ», դա նշանակում է, որ մեկ չափաբաժնում 0.5 գրամից պակաս կա, սակայն այն զրո չէ, և մի քանի հատ ուտելով՝ դուք կուտակում եք այս վտանգավոր նյութը։

7. M&M's․ Հալվում է բերանում, բայց ի՞նչ է թողնում օրգանիզմում

Այս գունավոր կոնֆետները երեխաների սիրելին են, սակայն այդ վառ գույները ստացվում են քիմիական նյութերի միջոցով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում հատկապես մանկական առողջության վերաբերյալ։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Արհեստական գունանյութեր (Red 40, Yellow 5, Blue 1, Blue 2, Yellow 6)․ Այս ներկերը սինթեզվում են նավթից և չունեն որևէ սննդային արժեք։ Դրանց միակ նպատակը կոնֆետները գրավիչ դարձնելն է։
• Ազդեցությունը․ Ինչպես նշվեց Doritos-ի դեպքում, այս գունանյութերն ուղղակիորեն կապված են երեխաների մոտ վարքային խնդիրների հետ։ Դրանք կարող են առաջացնել հիպերակտիվություն, անհանգստություն, տրամադրության փոփոխություններ և կենտրոնանալու դժվարություններ, հատկապես այն երեխաների մոտ, ովքեր արդեն իսկ հակված են ADHD-ի։ Ինչպես նշվեց, Եվրոպան պահանջում է նախազգուշացնող պիտակ («կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ երեխաների ակտիվության և ուշադրության վրա»), սակայն շատ այլ երկրներում, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ում, դրանք ազատորեն օգտագործվում են առանց նախազգուշացման։
• Տիտանի երկօքսիդ (E171)․ Այո, այն կրկին այստեղ է։ M&M's-ի փայլուն, կոշտ կեղևը և գույների վառ լինելը նաև տիտանի երկօքսիդի շնորհիվ է։
• Ազդեցությունը․ Կրկին հիշեցնենք, որ այս նյութն արգելված է ԵՄ-ում՝ գենոտոքսիկության և ԴՆԹ-ն վնասելու պոտենցիալ ռիսկի պատճառով։ Երեխաներին տալով այս կոնֆետները՝ մենք նրանց օրգանիզմ ենք մտցնում մի նյութ, որը եվրոպացի կարգավորիչները համարել են չափազանց վտանգավոր սննդի մեջ օգտագործելու համար։

8. Redbull․ Թևեր, թե՞ սրտի կաթվածի ռիսկ

Էներգետիկ ըմպելիքները խոստանում են բարձրացնել մտավոր և ֆիզիկական արտադրողականությունը, սակայն այս «էներգիան» գալիս է օրգանիզմի համար ծայրահեղ սթրեսային խթանիչների հաշվին։

Վիճահարույց բաղադրիչներ․

• Բարձր քանակությամբ կոֆեին․ Redbull-ի մեկ ստանդարտ տարան (250 մլ) պարունակում է մոտ 80 մգ կոֆեին՝ մոտավորապես նույնը, ինչ մեկ բաժակ սուրճը։ Խնդիրն այն է, որ այն հաճախ սպառվում է արագ, մեծ քանակությամբ և հաճախ սառը վիճակում՝ ի տարբերություն տաք սուրճի։
• Ազդեցությունը․ Կոֆեինի չափից մեծ դոզան կարող է առաջացնել սրտի զարկերի արագացում (տախիկարդիա), արյան ճնշման կտրուկ բարձրացում, անհանգստություն, անքնություն, սրտխառնոց և նույնիսկ ջղաձգումներ։ Հատկապես վտանգավոր է դեռահասների համար, որոնց սիրտ-անոթային համակարգը դեռ զարգանում է։
• Տաուրին․ Ամինաթթու, որը բնականոն առկա է մարմնում։ Redbull-ն այն օգտագործում է սինթետիկ տարբերակով՝ պնդելով, որ այն բարելավում է մտավոր ունակությունները։
• Ազդեցությունը․ Տաուրինն ինքնին վտանգավոր չէ, սակայն դրա համակցությունը բարձր կոֆեինի և շաքարի հետ քիչ է ուսումնասիրված։ Կան մտահոգություններ, որ այս կոկտեյլը կարող է լրացուցիչ ծանրաբեռնել սիրտը։ Որոշ ուսումնասիրություններ այս համադրությունը կապել են երիկամների սուր վնասվածքի դեպքերի հետ, թեև ապացույցները վերջնական չեն։
• Արհեստական քաղցրացուցիչներ (Շաքարազուրկ տարբերակներում)․ Redbull Sugarfree-ն օգտագործում է Ասպարտամ և Ացեսուլֆամ-K։
• Ազդեցությունը․ Կրկին հանդիպում ենք IARC-ի կողմից «հնարավոր կանցերոգեն» (Ասպարտամ) դասակարգված նյութին, ինչպես նաև աղիքային միկրոբիոմի վրա բացասական ազդեցության ռիսկերին։
• Ընդհանուր ռիսկ․ Ամենամեծ վտանգը այս բաղադրիչների սիներգետիկ (համակցված) ազդեցությունն է։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ էներգետիկ ըմպելիքները կարող են առաջացնել սրտի ռիթմի փոփոխություններ (առիթմիա)։ Հատկապես մահացու վտանգավոր է դրանց համադրությունը ալկոհոլի հետ։ Խթանիչ կոֆեինը քողարկում է ալկոհոլի ընկճող ազդեցությունը, ինչը թույլ է տալիս մարդկանց ավելի շատ խմել՝ չզգալով հարբածության աստիճանը, և դա հանգեցնում է ալկոհոլային թունավորման և ռիսկային վարքագծի կտրուկ աճի։

Եզրակացություն․ Ինչպե՞ս պաշտպանվել

Այս ցանկը վերլուծելուց հետո ակնհայտ է դառնում մի քանի տագնապալի օրինաչափություն։

1. Արհեստական քաղցրացուցիչները (Ասպարտամ, Ացե-K) ամենուր են՝ «առանց շաքարի» պիտակի տակ թաքցնելով կանցերոգենության և նյութափոխանակության խանգարման պոտենցիալ ռիսկեր։
2. Արհեստական գունանյութերը (Red 40, E171) օգտագործվում են բացառապես գրավչության համար՝ ուղղակիորեն կապվելով երեխաների մոտ վարքային խնդիրների և նույնիսկ ԴՆԹ-ի վնասման ռիսկերի հետ (E171-ի դեպքում)։
3. Վերամշակված ճարպերը (Արմավենու յուղ, Տրանս ճարպեր) և կողմնակի արտադրանքները (Ակրիլամիդ) սպառնում են մեր սիրտ-անոթային համակարգին և բարձրացնում քաղցկեղի ռիսկերը։
4. Անձնական հիգիենայի միջոցները (SLS, Պարաբեններ) կարող են խաթարել մեր մաշկի բնական պատնեշը և միջամտել մեր հորմոնալ համակարգին։

Ամենամտահոգիչը կարգավորող մարմինների միջև անհամապատասխանությունն է։ Այն, ինչ արգելված է Եվրամիությունում որպես պոտենցիալ կանցերոգեն (ինչպես E171-ը), շարունակում է ազատ վաճառվել ԱՄՆ-ում և շատ այլ երկրներում։ Սա սպառողի վրա է դնում սեփական անվտանգությունը պաշտպանելու ծանր բեռը։

Որպես սպառող՝ մեր ամենահզոր զենքը գիտելիքն է։ Լուծումը ոչ թե լիակատար հրաժարումն է (թեև դա իդեալական կլիներ), այլ գիտակցված ընտրությունը։

• Կարդացե՛ք բաղադրությունը։ Ոչ թե առջևի գովազդային կարգախոսները, այլ հետևի մանր տառերը։
• Խուսափե՛ք վառ գույներից։ Որքան ավելի անբնական վառ է սնունդը, այնքան ավելի հավանական է, որ այն լի է արհեստական ներկերով։
• Ընտրե՛ք ամբողջական սնունդ։ Չիպսերի փոխարեն՝ եգիպտացորեն։ Շոկոլադե բատոնի փոխարեն՝ սև շոկոլադ (բարձր կակաոյի պարունակությամբ), ընկույզ կամ միրգ։
• Կասկածի տակ դրեք «Զրո» պիտակները։ «Զրո շաքար» կամ «Զրո ճարպ» հաճախ նշանակում է «լիքը քիմիական փոխարինիչներ»։

Մեր առողջությունը մեր ամենամեծ կապիտալն է։ Եվ այն պաշտպանելու առաջին քայլը՝ իմանալն է, թե ինչ ենք մենք իրականում մտցնում մեր օրգանիզմ։