Զորավար Անդրանիկ` լեգենդ, որը ձևավորեց ազատամարտի գաղափարը

Անդրանիկի անունը շաղկապված է Վասպուրականի ապստամբության, Զեյթունի կռիվների, Սասունի հերոսամարտերի և առաջին հանրապետության կայացման պատմության հետ։ Նրա կյանքի ուղին և գործունեությունը դարձան մի ամբողջ դարաշրջանի խորհրդանիշ։

Վաղ տարիներ և ազատագրական շարժման սկիզբը

Անդրանիկ Օզանյանը ծնվել է 1865 թ․ Շապին-Գարահիսարում։ Երիտասարդ տարիքից ականատես եղավ հայ ժողովրդի ծանր վիճակին Օսմանյան կայսրությունում․ բռնաճնշումներ, հարկադրական զինվորագրություններ, հալածանքներ։ Սա ձևավորեց նրա մտածելակերպը՝ պայքարել և դիմադրել։

Անդրանիկը շուտով միացավ հայկական ազատագրական շարժմանը, դառնալով ֆիդայական ջոկատների առաջնորդ։ Նրա անունը կապվեց Զեյթունի և Սասունի կռիվների հետ, որտեղ նա ոչ միայն ցուցաբերեց ռազմական խիզախություն, այլև կազմակերպչական բացառիկ կարողություններ։

Սասունի հերոսամարտերը

1890-ականներին և 1900-ականների սկզբին Սասունը դարձավ հայկական դիմադրության կենտրոն։ Անդրանիկը իր ջոկատով մասնակցեց բազմաթիվ մարտերի՝ պաշտպանելով գյուղացիներին թուրքական զորքերի և քրդական ավազակախմբերի հարձակումներից։

Նրա ամենահայտնի գործողություններից էր Սուլուխի կռիվը (1907 թ․), որտեղ ընդամենը մի քանի տասնյակ ֆիդայիներ օրեր շարունակ դիմադրեցին հազարավոր թուրքական զորքերին։ Անդրանիկը դարձավ ժողովրդի աչքում անպարտելի հերոս, իսկ նրա անունը սկսեց ասոցացվել ազատության հետ։

Անդրանիկը և բալկանյան պատերազմները

Անդրանիկը չէր սահմանափակվում միայն հայկական գործով։ 1912–1913 թթ․ մասնակցեց Բալկանյան պատերազմներին՝ կռվելով բուլղարական բանակի կազմում Օսմանյան կայսրության դեմ։

Սա ցույց տվեց նրա ռազմագիտական ունակությունները միջազգային մակարդակում։ Բալկաններում նրա անունը հնչում էր ոչ պակաս հարգանքով, քան Հայաստանում․ նրան ճանաչում էին որպես հմուտ ռազմիկ և արդար պայքարի խորհրդանիշ։

Առաջին համաշխարհային պատերազմ և Վասպուրականի պաշտպանությունը

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Անդրանիկը ղեկավարեց հայկական կամավորական ջոկատները ռուսական բանակի կազմում։

1915 թ․ Վասպուրականի ինքնապաշտպանության ժամանակ նրա ջոկատները վճռական դեր խաղացին։ Թուրքական հարձակումների պայմաններում Վանի հայ բնակչությունը փրկվեց կոտորածից։ Անդրանիկը դարձավ փրկության ու ազատագրության խորհրդանիշ։

Հայաստանի առաջին հանրապետություն և դառը հրաժարումը

1918 թ․ Անդրանիկը վերադարձավ Հայաստան՝ մասնակցելու ազգային-ազատագրական պայքարին։ Նրա անունը կապվում է Զանգեզուրի պաշտպանությանը, ինչպես նաև Նախիջևանի ուղղությամբ գործողություններին։

Սակայն քաղաքական զարգացումները և մեծ տերությունների շահերը խանգարեցին նրան իր ծրագրերը կյանքի կոչելու։ Հիասթափված ու վիրավորված՝ Անդրանիկը հեռացավ Հայաստանից և հաստատվեց արտերկրում։ Նրա վերջին տարիները անցան Փարիզում և ԱՄՆ-ում։ Նա մահացավ 1927 թ․ Ֆրեզնոյում։

Անդրանիկի կերպարի խորհուրդը

Անդրանիկ Զորավարի կերպարը դարձավ խորհրդանշական։

• Նա մարտիկից ավելին էր․ նա գաղափար էր՝ ազատության գաղափար։
• Նա ցույց տվեց, որ հայ ժողովուրդը կարող է կազմակերպվել և պաշտպանվել նույնիսկ թվով գերազանցող ուժի դեմ։
• Նրա կերպարը ներշնչեց հետագա սերունդներին, Արցախյան պատերազմի կամավորներին, և մինչ օրս Անդրանիկի անունը կապվում է ազատամարտիկի իդեալի հետ։

Զորավար Անդրանիկը լեգենդ էր, բայց այդ լեգենդը կառուցված էր իրական սխրանքների վրա։ Նա թողեց ժառանգություն, որն անցավ սերնդեսերունդ՝ ազատության գաղափարը, միասնության ուժը և պայքարի անպարտ ոգին։

Այսօր, երբ հայ ժողովուրդը կրկին կանգնած է ազգային ինքնության և անվտանգության մարտահրավերների առաջ, Անդրանիկի կերպարը հիշեցնում է, որ ազատությունը տրվում է միայն պայքարով և զոհաբերությամբ։