Օրֆեուսը և Եվրիդիկան, մի հայացքի գինն ու հավերժության ձայնը

Հին Հունաստանի առասպելաբանությունը լի է հերոսներով, աստվածներով ու ողբերգություններով, բայց դրանց մեջ առանձնանում է մեկը՝ Օրֆեուսը։ Նա այն հազվագյուտ կերպարներից էր, որին ոչ թե վախից, այլ իր երաժշտությամբ էին հնազանդվում աստվածներն ու մահը։ Իսկ նրա սիրո պատմությունը՝ Օրֆեուսի և Եվրիդիկայի, դարձավ ամբողջ արևմտյան մշակույթի սրտի բաբախյունը՝ բանաստեղծությունից մինչև օպերա։

Երաժիշտը, որին լսում էին աստվածները

Օրֆեուսը ծնվել էր Թրակիայում՝ երաժշտության և բանաստեղծության աստված Ապոլոնի որդին։ Ապոլոնը նրան նվիրեց լիրա, և ասում են՝ նրա նվագից քարերն էին շարժվում, ծառերն էին թեքվում, գազաններն էին լաց լինում։

Բայց նրա իրական ուժը ոչ թե երաժշտության մեջ էր, այլ այն զգացմունքի, որ փոխանցում էր մարդկանց։ Նրա երգերը խոսում էին սիրո, կյանքի և մահվան մասին՝ անկեղծությամբ, որից անգամ աստվածներն էին ցնցվում։

Եվրիդիկան՝ կարճ կյանքի հավերժ սերը

Օրֆեուսը հանդիպեց Եվրիդիկային՝ նուրբ ու պարզ մի աղջկա, որի սերը փոխեց նրա ամբողջ կյանքը։ Նրանք սիրեցին միմյանց այնպես, ինչպես միայն առասպելներում է հնարավոր։ Սակայն նրանց հարսանիքի օրը, երբ Եվրիդիկան քայլում էր արոտավայրով, նրան խայթեց օձը։

Եվ հենց այդ պահին, Օրֆեուսի կյանքը կանգ առավ։

Բայց նա չհամակերպվեց։ Ոչ ոք չէր համարձակվել իջնել Հադեսի՝ մահվան թագավորության խորքերը, բայց Օրֆեուսը որոշեց անել դա՝ իր սիրո համար։

Երաժշտությունը, որ դռները բացեց դժոխքի մեջ

Ասում են՝ երբ Օրֆեուսը մտավ Հադեսի մութ աշխարհը, գետերն անգամ դադարեցին հոսել՝ լսելու նրա լիրան։

Հադեսն ու Պերսեֆոնեն, դժոխքի սառնասրտ դաշնակիցները, լաց եղան նրա մեղեդուց։ Նրանք երբեք չէին տեսել մահկանացու, որի սերը այդքան մաքուր էր։

Եվ առաջին անգամ դժոխքը համաձայնեց հետ վերադարձնել մի հոգի։

Բայց պայման կար. Եվրիդիկան պետք է հետևեր Օրֆեուսին դեպի լույսը, և նա չէր կարող նայել նրան, մինչև երկուսն էլ դուրս չգային ստվերների աշխարհից։ Միայն այդ ժամանակ նա կվերագտներ նրան։

Մի հայացք՝ և ամեն ինչ կործանվեց

Երբ նրանք բարձրանում էին դեպի կյանքի աշխարհը, Օրֆեուսը լսում էր նրա քայլերի ձայնը, բայց չէր տեսնում նրան։

Սիրտը կասկածեց։ Գուցե Եվրիդիկան այլևս չկա՞։ Գուցե Հադեսը խաբե՞ց։

Եվ հենց լույսի շեմին նա շրջվեց։ Եվրիդիկան նայեց նրա աչքերին վերջին անգամ և անհետացավ՝ մղոններով ներքև՝ դեպի նույն մութ անդունդը։

Այդ պահին աշխարհում լռություն տիրեց։ Միայն Օրֆեուսի լիրան էր հնչում՝ արդեն ոչ թե սիրո, այլ կորուստի երգով։

Երաժշտություն մահվանից հետո

Օրֆեուսը այլևս չնվագեց մարդկանց համար։ Նա դեգերում էր լեռներում՝ մենակ, տարված հիշողություններով։

Ասում են՝ նա հրաժարվեց բոլոր կանանցից և նվիրվեց միայն իր երաժշտությանը՝ փորձելով ձայնի միջոցով հասնել Եվրիդիկային։

Երբեմն ասում են՝ նրա երգերը լսել են անգամ աստվածները՝ լցվելով սուրբ տխրությամբ։

Ի վերջո, Օրֆեուսը սպանվեց մենադների կողմից՝ զայրացած նրա անտարբերությունից։ Բայց նույնիսկ մահվան պահին նրա գլուխն ու լիրան շարունակում էին երգել Եվրիդիկայի անունը՝ ծովի ալիքներին։

Խորհրդանիշ, որ ապրում է դարերով

Օրֆեուսի և Եվրիդիկայի առասպելը սոսկ պատմություն չէ սիրո մասին։ Դա պատմություն է կորստի և հավատքի, մարդկային սահմանների և այն, թե ինչպես մենք ձգտում ենք անհնարինին՝ հանուն մեկ հայացքի, մեկ հիշողության։

Այդ պատճառով էլ այս առասպելը մնաց հավերժ՝ վերածվելով բազում արվեստների, երաժշտությունների և ֆիլմերի հիմքի։

Ժամանակակից վերծանում

Այսօր Օրֆեուսի կերպարը կարելի է հասկանալ որպես արվեստագետի խորհրդանիշ՝ մարդ, որը իջնում է սեփական ցավի խորքերը՝ ստեղծելու գեղեցկություն։

Իսկ Եվրիդիկան՝ այն, ինչ նա երբեք ամբողջությամբ չի կարող հասնել․ մուսան, հիշողությունը, կորուսյալ ոգին, որին նա նվագում է ողջ կյանքում**։**

Սա է այն սիրո պատմությունը, որը ոչ թե վերջացավ, այլ՝ դարձավ երգ, որն անցավ դարերով։

Օրֆեուսի և Եվրիդիկայի առասպելը հիշեցնում է մեզ մի պարզ ճշմարտություն՝

Որքան խորն է սերը, այնքան մոտ է այն մահվանը։

Եվ որքան մեծ է կորուստը, այնքան հավերժ է արվեստը, որ ծնվում է դրա միջից։