Սոկրատես. Մի մարդու խոսքեր, որոնք փոխեցին աշխարհը

Նա Սոկրատեսն էր՝ հույն փիլիսոփան, ում մտքերը մեզ են հասել նրա աշակերտների, հատկապես Պլատոնի շնորհիվ: Սոկրատեսի փիլիսոփայությունը կենտրոնացած էր մարդու, նրա բարոյականության, իմացության և երջանկության որոնման վրա:

Իմաստության սկիզբը` «Ես գիտեմ միայն այն, որ ոչինչ չգիտեմ»։

Սա Սոկրատեսի ամենահայտնի և միևնույն ժամանակ ամենախորիմաստ արտահայտությունն է: Այն ոչ թե անտեղյակության, այլ իրական իմաստության գիտակցումն է, որը սկսվում է սեփական սահմանները ճանաչելուց: Երբ մենք ընդունում ենք, որ ամեն ինչ չգիտենք, միայն այդ ժամանակ ենք պատրաստ սովորելու և նոր գիտելիքներ ձեռք բերելու: Այս միտքը մարմնավորում է նրա «սոկրատեսյան մեթոդը», որը հարցերի շնորհիվ մարդկանց ստիպում էր ինքնուրույն բացահայտել ճշմարտությունը:

Կյանքի իմաստը` «Չքննված կյանքը ապրելու արժանի չէ»։

Սոկրատեսը մարդկանց կոչ էր անում անընդհատ վերլուծել իրենց կյանքը, գործողությունները, արժեքները և նպատակները: Նրա համար կյանքն իմաստալից էր դառնում միայն այն դեպքում, երբ այն գիտակցված էր և ենթարկվում էր քննության: Միայն մտածելով մեր արարքների և դրանց հետևանքների մասին, մենք կարող ենք դառնալ ավելի լավ անհատներ: Այս միտքը ինքնաճանաչման և անձնական աճի ամենակարևոր դրույթներից մեկն է:

Առաքինությունն ու իմացությունը` «Առաքինությունը իմացություն է»։

Սոկրատեսը պնդում էր, որ եթե մարդը գիտի, թե ինչն է ճիշտ և բարի, նա անպայման կվարվի այդպես: Նրա համոզմամբ՝ ոչ ոք չի գործում չարիք, եթե գիտակցում է դրա բացասական հետևանքները: Սա նշանակում է, որ չար գործերը տգիտության կամ սխալ պատկերացումների արդյունք են: Հետևաբար, բարոյական կատարելության հասնելու միակ ճանապարհը գիտելիքն է:

Սոկրատեսը նաև կարծում էր, որ «Իմաստունը ոչ թե սիրում է հարստությունը, այլ իմաստությունը»։ Նա անտարբեր էր նյութական բարիքների նկատմամբ և կարևորում էր ոչ թե արտաքին հարստությունը, այլ ներքին աշխարհի և հոգու զարգացումը:

Կրթությունը և հարցերի ուժը` «Ես չեմ կարող սովորեցնել որևէ մեկին, բայց ես կարող եմ ստիպել նրան մտածել»։

Այս միտքը կատարելապես նկարագրում է Սոկրատեսի կրթական մեթոդը: Նա չէր տրամադրում պատրաստի գիտելիքներ, այլ օգնում էր մարդկանց ինքնուրույն բացահայտել ճշմարտությունը՝ խորհելով և պատասխանելով նրա հարցերին: Նրա նպատակն էր ոչ թե մարդուն «կերակրել» գիտելիքներով, այլ սովորեցնել նրան որսալ ինքնուրույն:

Սոկրատեսի այլ հայտնի ասույթներ

1. «Երբ ցանկությունները սանձվում են, դա իսկական հարստություն է»։ Սոկրատեսը կարևորում էր ինքնատիրապետումը և չափավորությունը։ Նա կարծում էր, որ մարդու իրական ազատությունը ոչ թե ունեցածի քանակի, այլ սեփական ցանկություններին տիրապետելու մեջ է։
2. «Իմացության միակ աղբյուրը փորձն է»։ Չնայած Սոկրատեսը հաճախ էր խոսում ճշմարտությունները քննության ենթարկելու մասին, նա նաև ընդգծում էր, որ գիտելիքը ձեռք է բերվում կյանքի իրական փորձի միջոցով։
3. «Լավագույնն այն է, ինչում դու ամենալավն ես»։ Այս ասույթը շեշտում է անհատական առաքինության կարևորությունը։ Սոկրատեսը հավատում էր, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է գտնի իր ուժեղ կողմերը և զարգացնի դրանք՝ դրանով իսկ դառնալով առավել օգտակար ինչպես իր, այնպես էլ հասարակության համար։
4. «Բարությունն այն մարդկանց համար չէ, ովքեր չարություն չեն անում, այլ նրանց համար, ովքեր ակտիվորեն բարիք են գործում»։ Սոկրատեսը չէր բավարարվում պարզապես չարիքից խուսափելով։ Նա կարծում էր, որ իրական բարությունը պասիվ չէ, այլ ակտիվ գործողություն է, որը պահանջում է մշտական ջանքեր և կամքի ուժ՝ մարդկանց և աշխարհի համար բարիքներ ստեղծելու համար։

Սոկրատեսի խոսքերը հավերժական արժեք ունեն: Նրա մտքերը շարունակում են ոգեշնչել մարդկանց ինքնաճանաչման, իմաստության և բարոյականության ճանապարհին: Նա ապացուցեց, որ ճշմարիտ իմաստությունը ոչ թե պատասխաններն իմանալն է, այլ ճիշտ հարցեր տալու կարողությունը: