Դվինի մոռացված աղետի պատմությունը․ մայրաքաղաք, որը կուլ տվեց երկրաշարժը

893 թվականի աղետալի երկրաշարժը ոչ միայն ավերեց քաղաքը, այլև փոխեց տարածաշրջանի պատմությունը։

Սակայն այս աղետը մնաց մոռացված էջ՝ թաղված հողի, ավերակների ու լեգենդների տակ։

Դվին․ Հայաստանի սիրտը

Դվինը հիմնադրվել է 4-րդ դարի սկզբին, Տրդատ Գ Մեծ արքայի օրոք։ Քաղաքը կառուցվեց Արարատյան դաշտավայրի կենտրոնում՝ հարմարավետ վայրում, որտեղ հատվում էին կարավանային ճանապարհները։

• Այն դարձավ Արևելյան Հայաստանի մայրաքաղաքը ավելի քան 400 տարի։
• Այստեղ էին գտնվում արքունական պալատները, եկեղեցիների նստավայրերը և առևտրային կենտրոնները։
• Դվինը միջնադարյան Հայաստանի ամենամեծ քաղաքներից էր՝ շուրջ 100,000 բնակչով։

Հենց այստեղ էին որոշվում տարածաշրջանի ճակատագրերը՝ դիվանագիտական բանակցություններից մինչև ռազմական արշավներ։

Աղետը, որը փոխեց ամեն ինչ

893 թվականի դեկտեմբերի 28-ի գիշերը ուժգին երկրաշարժ ցնցեց Արարատյան դաշտավայրը։ Ժամանակակից սեյսմոլոգների հաշվարկով՝ երկրաշարժի ուժգնությունը եղել է մոտ Մագնիտուդ 7.0–7.5։

Պատմական աղբյուրները նկարագրում են դժոխային պատկեր․

• Քաղաքի պալատներն ու բազիլիկաները փլվել են։
• Մեծ Կաթողիկե եկեղեցին, որը համարվում էր միջնադարյան Հայաստանի ճարտարապետական գոհարներից, ամբողջությամբ ավերվել է։
• Մոտ 70,000 մարդ զոհվեց, այդ թվում՝ Հայոց կաթողիկոս Հովհաննես Դ Օձնեցին։

Միջնադարյան պատմիչ Հովհաննես Դրասխանակերտցին գրել է․

«Երկիրն այնքան շարժվեց, որ անասուններն ու մարդիկ վայր էին ընկնում։

Քաղաքի սյուներն ու գմբեթները փոշու պես վերացան, և ամբողջ Դվինը դարձավ գերեզման։»։

Ինչու Դվինը չվերականգնվեց

Աղետից հետո փորձեր եղան վերակառուցել Դվինը, սակայն քաղաքը երբեք չվերադարձավ իր նախկին փառքին։

• Սեյսմիկ ակտիվ գոտու վրա գտնվելը դարձնում էր կյանքը վտանգավոր։
• Առևտրային ճանապարհները սկսեցին շրջանցել ավերակված մայրաքաղաքը։
• Հաճախակի պատերազմներն ու արաբական արշավանքները խորացրին անկումը։

10-րդ դարի կեսերից մայրաքաղաքի կարգավիճակը աստիճանաբար անցավ այլ քաղաքների՝ նախ Կարս, ապա Անի։

Լեգենդներ և մոռացված գաղտնիքներ

Դվինի աղետը շրջապատված է բազմաթիվ լեգենդներով․

• Ասվում է, թե քաղաքը կուլ է տվել հսկայական ճեղքվածք, որը բացվել է հենց կենտրոնում։
• Ոմանք հավատում էին, որ աղետը Աստծո պատիժն էր՝ ժողովրդի մեղքերի համար։
• Դարեր շարունակ արհեստական քարանձավներն ու գաղտնի թունելները մնացին թաքնված հողի տակ։

Հնագիտական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ Դվինն ունի բազմաշերտ կառուցվածք․ տարբեր դարաշրջանների շենքերը բառացիորեն թաղված են միմյանց վրա՝ ինչպես պատմության «տորթի» շերտեր։

Դվինը այսօր

Այսօր Դվինը փոքրիկ գյուղ է՝ Արարատի մարզում, որտեղ մնացել են միայն ավերակներ։

• 20-րդ դարի հնագիտական պեղումները բացահայտել են կաթողիկե եկեղեցու հիմքերը,
• արքունական պալատների ավերակները,
• և սալաքարերը, որոնք դեռ կրում են միջնադարյան Հայաստանի փառքի հետքերը։

Դվինը պատմում է մեզ ոչ միայն մոռացված աղետի, այլև մոռացված վերածննդի պատմությունը․ քաղաքը դարձավ դաս, որ անգամ հզոր մայրաքաղաքները հողի տակ են անհետանում մի ակնթարթում։

Արդի դասեր անցյալի աղետից

Այս պատմությունը միայն միջնադարյան ողբերգություն չէ։ Այն հիշեցում է՝

• Հայաստանը գտնվում է շատ բարձր սեյսմիկ ռիսկային գոտում։
• Երկրաշարժերը shaped մեր քաղաքների ճակատագրերը դարեր շարունակ։
• Դվինի ողբերգությունը փաստում է, որ պատմության անտեսումը հաճախ կրկնում է իր սխալները։

Դվինի աղետը՝ մայրաքաղաքի կործանումը մեկ գիշերում, մնաց որպես մարդկային փառքի փխրունության խորհրդանիշ։

Քաղաքը, որը դարեր շարունակ եղել էր ուժի, արվեստի ու առևտրի կենտրոն, դարձավ ավերակների ու լռության դաշտ։

Բայց Դվինի պատմությունը դեռ չի ավարտվել։

Այն ապրում է հողի շերտերի մեջ, ավերակների փոշու տակ, և պատմում է մեզ նույն զգուշացնող պատմությունը՝

Ոչ մի քաղաք անմահ չէ։