Կրիոնիկա․ Մարմնի սառեցում և հավերժ կյանքի գաղափարը

Մարդկությունը դարեր շարունակ փնտրել է անմահության գաղտնիքը։ Եթե միջնադարում դա համարվում էր կախարդանք կամ միստիկա, ապա 20–21-րդ դարում այն ստացել է գիտական անուն․ կրիոնիկա։ Կրիոնիկան (cryonics) մեթոդ է, որով մահացած մարդկանց մարմինը կամ ուղեղը սառեցվում է չափազանց ցածր ջերմաստիճանում՝ հույսով, որ ապագայում տեխնոլոգիաները կկարողանան նրանց “վերակենդանացնել”։

Ինչպես է աշխատում կրիոնիկան

• Մահվան մասին պաշտոնական հաստատումից անմիջապես հետո մարմինը սառեցվում է։
• Արյունը փոխարինվում է հատուկ քիմիական հեղուկով (cryoprotectant), որը պաշտպանում է բջիջները սառցե բյուրեղներից։
• Մարմինը պահվում է հեղուկ ազոտի մեջ -196°C ջերմաստիճանում։
• Հիմնական գաղափարն այն է, որ ապագայում բժշկությունը կկարողանա բուժել մահվան պատճառած հիվանդությունը և վերականգնել օրգանիզմը։

Որտե՞ղ է կիրառվում կրիոնիկան

Այսօր աշխարհում կան մի քանի խոշոր կազմակերպություններ․

• Alcor Life Extension Foundation (ԱՄՆ) – ամենամեծ կենտրոնը, որտեղ պահվում է ավելի քան 200 մարդ։
• Cryonics Institute (ԱՄՆ, Միչիգան) – ունի շուրջ 250 սառեցված անձ և մոտ 2000 գրանցված սպասվող անդամ։
• KrioRus (Ռուսաստան) – առաջին կազմակերպությունը ԱՄՆ-ից դուրս։

Ընդհանուր տվյալներով՝ 2024-ի դրությամբ աշխարհում սառեցված է շուրջ 500 մարդ և 350 կենդանու ուղեղ, իսկ սպասման ցուցակում ավելի քան 5000 մարդ։

Որքա՞ն արժե կրիոնիկան

Կրիոնիկան շքեղ ծառայություն է․

• Մարմնի ամբողջական սառեցում – մոտ $200,000։
• Միայն ուղեղի (neuropreservation) սառեցում – մոտ $80,000–100,000։
• Շատ մարդիկ օգտվում են կյանքի ապահովագրությունից․ մահից հետո ապահովագրական գումարը ուղղվում է կրիոնիկ կենտրոնին։

Գիտական վիճակը

Կրիոնիկան այսօր գիտականորեն ապացուցված մեթոդ չէ։ Դեռևս ոչ մի կենդանի օրգանիզմ (մարդ կամ կենդանի) չի սառեցվել և ամբողջությամբ վերականգնվել։ Բայց․

• 1980-ականներից սկսած հաջողվել է սառեցնել և ապասառեցնել որոշ սպերմատոզոիդներ, ձվաբջիջներ և փոքր կենդանիների սաղմեր, որոնք հետո զարգացել են նորմալ։
• 2016-ին գիտնականներին հաջողվել է մկների ուղեղները սառեցնել ու հետո պահպանել կառուցվածքը գրեթե առանց վնասի։

Գլխավոր խնդիրն այն է, որ բջիջների ներսում սառցե բյուրեղները վնասում են հյուսվածքները։ Cryoprotectant-ները մասամբ լուծում են այս խնդիրը, բայց դեռ ոչ իդեալական։

Փիլիսոփայական և էթիկական հարցեր

Կրիոնիկան ոչ միայն տեխնոլոգիական, այլև փիլիսոփայական հարց է․

• Արդյո՞ք մարդը պետք է “սառեցնի” իրեն, երբ միլիոնավոր մարդիկ մահանում են բնական մահվան։
• Ապագայում եթե հնարավոր լինի վերակենդանացնել մարդկանց, ի՞նչ իրավունքներ կունենան նրանք։
• Կլինի՞ արդյոք հավասար հասանելիություն, թե՞ սա կմնա միայն հարուստների համար։

Հետաքրքիր փաստեր

• Վոլտ Դիսնեյի մասին լեգենդ կա, որ նա սառեցվել է․ իրականում դա միթոս է, բայց այդ լեգենդը մեծացրել է հետաքրքրությունը կրիոնիկայի հանդեպ։
• Alcor-ում առաջին սառեցված անձը եղել է Դոկտոր Ջեյմս Բեդֆորդը 1967-ին։ Նրա մարմինը դեռ պահվում է սառեցված վիճակում։
• Կան մարդիկ, ովքեր ընտրում են միայն ուղեղի սառեցում՝ հույսով, որ ապագայում հնարավոր կլինի իրենց գիտակցությունը բեռնել նոր մարմնի կամ համակարգչի մեջ։

Կրիոնիկան հավերժ կյանքի գաղափարի ամենամոտիկ փորձերից է։ Թեև այն դեռևս չունի գիտական ապացույցներ մարդու վերակենդանացման համար, այն ցույց է տալիս մարդկության ձգտումը դեպի անմահություն։ Այսօր կրիոնիկան մնում է ապագայի տեխնոլոգիա, բայց հետաքրքրությունը շարունակում է աճել․ հազարավոր մարդիկ արդեն պայմանագիր ունեն իրենց մարմինները կամ ուղեղները սառեցնելու համար։